Heimildamyndir á RÚV
Landakort
 |
Valin myndskeið úr Landanum þar sem áhugaverðir staðir eru skoðaðir og merkilegir Íslendingar heimsóttir. Dagskrárgerð: Gísli Einarsson og Karl Sigtryggsson.
3. þáttur Matthildur Ingimarsdóttir
Sýnt 23.01.2021
Matthildur Ingimarsdóttir er níu ára söngkona frá Flugumýri í Skagafirði sem þykir mest gaman að syngja fyrir gamla fólkið. Landinn hitti Matthildi á Löngumýri, gamla húsmæðraskólanum sem nú er í eigu Þjóðkirkjunnar, en þar var hún mætt til að syngja á samkomu eldri borgara í Skagafirði.
Tæp 100 ár frá vígslu fyrstu lyftunnar
Sýnt 19.01.2021
Fyrsta lyfta landsins var vígð árið 1921 í húsi Eimskipafélagsins í Pósthússtræti sem nú hýsir Radisson Blu hótel. Þótti það vera undur og stórmerki að hægt væri að koma sér svona á milli hæða. Flest höfum við á einhverjum tímapunkti stigið fæti inn í lyftu en fáir þó sennilega eytt meiri tíma í lyftum og lyftugöngum heldur en Jón Þorkelsson rafvirkjameistari sem vinnur við að lagfæra þær. Tæknin hefur þróast hratt í gegnum tíðina og er óhætt að segja að himinn og haf sé á milli elstu lyftanna og þeirra nýjustu.
Samgönguminjasafn
Sýnt 18.01.2021
Samgönguminjasafnið í Stóragerði í Skagafriði er bíla- og vélasafn með yfir 400 faratæki allt frá árinu 1909 fram til 2003. Eigendur safnsins eru Gunnar Kr. Þórðarson og Sólveig Jónasdóttir. Gunnar hefur frá unga aldri safnað stórum hluta sýningargripanna og gert þá upp. Nú eru til sýnis á safninu yfir eitt hundrað safngripir.
2. þáttur Skátar
Sýnt 16.01.2021
Grænir skátar eru með söfnunargáma fyrir drykkjarumbúðir út um borg og bý og dósirnar og flöskurnar sem þangað koma skipta milljónum. Þetta er fjáröflunarstarf hjá skátunum og umhverfissjónarmið, þar sem verið er að stuðla að aukinni endurvinnslu. Auk þess veitir dósasöfun fólki með skerta starfsgetu atvinnu.
Bjarna Dísa
Sýnt 15.01.2021
Þórdís Þorgeirsdóttir frá Eskifirði, Bjarna Dísa, hefur loks hlotið uppreist æru eftir að nafn hennar hefur verið svert í meira en tvær aldir. Í fyrrasumar setti Gönguklúbbur Seyðisfjarðar upp minningarskjöld um Þórdísi í Dísubotnum í Stafdal.
Spinnur ull af eigin kindum
Sýnt 12.01.2021
Ullin sem tekin er af kindunum í Lækjartúni í Ásahreppi fer ekki langt því í næsta húsi við fjárhúsin er lítil spunaverksmiðja, Uppspuni. „Við spinnum ull í band í ýmsum þykktum, bara frá a til ö. Við tökum ullina inn beint af kindunum, þvoum hana, tætum, tökum ofan af, kembum, drögum, spinnum og setjum í umbúðir," segir Hulda Brynjólfsdóttir, eigandi Uppspuna. „Við spinnum alla haustull frá okkur og kaupum líka ull af nágrannabæjum. Síðan kemur fólk með sína eigin ull og af því þetta er svona smátt í sniðum þá getum við fylgt hverju reifi eftir og þú getur komið með reifi af einni kind og fengið band úr henni. Það er einstök tilfinning að spinna og prjóna úr ull af sinni uppáhaldskind," segir Hulda.
1. þáttur Bach
Sýnt 09.01.2021
Rut Ingólfsdóttir hélt á Bach-tónleika í þremur kirkjum, Oddakirkju á Rangárvöllum, Krosskirkju í Austur-Landeyjum og Hlíðarendakirkju í Fljótshlíð. Þar flutti hún Chaconnan úr Partítu í d-moll eftir Johann Sebastian Bach sem flutt er með sálmaútsetningum tónskáldsins. Kirkjukórar Breiðabólstaðarhlíðarprestakalls og Odda- og Þykkvabæjarkirkna syngja sálmana en auk þeirra syngja á tónleikunum einsöngvararnir Sigríður Aðalsteinsdóttir, Bjarni Guðmundsson og Aðalheiður M. Gunnarsdóttir.
Leikið á hrosskjálka og vatnsbrúsa
Sýnt 05.01.2021
„Við byrjðum á þessu þegar strákarnir okkar voru litlir. Þá vorum við spurð í leikskólanum hvort við gætum ekki gert eitthvað fyrir krakkana," segir Herdís Anna Jónsdóttir, víóluleikari. Hún og maður hennar, Steef van Oosterhout slagverksleikari, eru Dúó stemma. Þau setja upp nokkurs konar tónleikhús í leikskólum, grunnskólum og í raun hvar sem er og segja sögur með hjálp hljóðfæra, bæði hefðbundinna og vægast sagt óhefðbundinna. Þau spila á skeiðar, hrosskjálka, hárbursta, vatnsbrúsa og hvað eina sem þeim dettur í hug. „Út frá hljóðunum spratt saga. Við notum hljóðin til að segja sögur og það virkar. Það er tónlist í öllum hlutum ef vel er að gáð," segir Steef.
Konungsflygillinn
Sýnt 04.01.2021
Rifjuð er upp saga flygils sem keyptur var í tilefni komu Kistjáns áttunda hingað til lands árið 1907. Flygillinn hefur verið gerður upp og stendur nú í stássstofunni í Ráðherrabústaðnum við Tjarnargötu. „Það fer ekkert framhjá þér þegar þú sérð hann að þetta er gamalt hljóðfæri, en hann lítur fallega út og hefur þennan gamla virðuleika og glæsileika,“ segir Sindri Már Heimisson hljóðfærasmiður sem undanfarna mánuði hefur verið að gera upp sögufrægan flygil.
Nostalgíuferð á Land Rover
Sýnt 04.01.2021
Félagarnir Emrys Kirby og Tom Benson ferðuðust báðir um Ísland á Land Rover með foreldrum sínum þegar þeir voru ungir drengir. Sumarið 2019 ákváðu þeir að reyna að endurupplifa draumaferðir æsku sinnar.
Smitar börn í Fjallabyggð af sirkusbakteríunni
Sýnt 02.01.2021
„Það er svo gaman að gera sirkus. Maður getur ekki hætt ef maður hefur einu sinni fengið bakteríuna,“ segir Unnur María Máney Bergsveinsdóttir, sirkuslistakona.
Unnur, eða Húlladúllan eins og hún er oft kölluð, kynntist sirkuslistum fyrst úti í Mexíkó fyrir 12 árum síðan. Hún hefur sótt fjölda námskeiða og undanfarin ár hefur hún flakkað víða og kennt sirkuslistir. Fyrir um einu og hálfu ári síðan ákvað hún að setjast að á Ólafsfirði þar sem hún rekur meðal annars sirkusskóla fyrir börn á Dalvík og í Fjallabyggð.
Landinn leit inn á æfingu og það var ekki annað að sjá en að Unni hefði tekist að smita krakkana af bakteríunni.
„Ég er búin að fara á mörg námskeið hjá Unni og þau eru rosalega skemmtileg,“ segir Emilía Ólöf Aronsdóttir 12 ára. Krakkarnir læra meðal annars að húlla, halda á lofti og gera alls kyns jafnvægiskúnstir. Og þau vita að æfingin skapar meistarinn.
„Ég var alla vega ekki neitt rosalega góð að húlla þegar ég byrjaði en ég er það núna,“ segir Freyja Júlía Brynjarsdóttir 9 ára. Henni finnst allt skemmtilegt í sirkusskólanum. „Það er bara að læra að gera hlutina og ef það tekst ekki þá bara byrjar maður aftur upp á nýtt,“ segir hún.
Skálar á Langanesi
Sýnt 02.01.2021
„Þetta er svo nálægt miðunum. Áður en vélbátaútgerðin hófst þá skipti það svo gríðarlegu máli og það er í rauninni meginástæðan fyrir því að hér byggist upp“ segir Sif Jóhannesdóttir forstöðumaður menningarmiðstöðvar Þingeyinga, um Skálar á Langanesi. Á Skálum á Langanesi hefur verið byggð alveg frá landnámi en var lengst af bara venjuleg bújörð. Í byrjun 20. aldar breytast Skálar þegar þar hefst skipulögð útgerð. 1920 hafa 9 hús verið reist og þegar mest var höfðu byggði ratsjárstöð ofan við þorpið sem kallaðist Camp Greely. Í camp Greely voru 24 braggar þar sem 46 bandarískir og breskir hermenn dvöldu. Hætt var að búa á Skálum 1955 og í dag eru þar aðeins húsarústir og bryggjan sem enn stendur, hvoru tveggja minning um horfna tíma.
Maður skynjar umhverfið betur
Sýnt 29.12.2020
„Ef þú ert bara að hugsa um þægindin þá er alveg eins gott að vera bara á bíl," segir Bjarni Vestmann, formaður H.0.G. Chapter Iceland.„Maður skynjar umhverfið miklu betur, t.d. þegar maður keyrir um sveitirnar, maður finnu lyktina, hitastigið úti og nýtur birtunnar öðruvísi. Svo er það náttúrulega bara þyturinn og svo hljóðið í hjólunum," segir Bjarni. H.O.G. Chapther Iceland eru opinber samtök eigenda Harley Davidson mótorhjóla á Íslandi. Starfsemi félagsins felst í því að menn hittast og fara saman í lengri og skemmri ferðir, innanlands og líka erlendis. Á mennignarnótt fara klúbbmeðlimir síðan niður í miðbæ Reykjavíkur og bjóða gestum og gangandi á bak, og fara með þá lítinn rúnt, gegn gjaldi. Allur ágóði rennur síðan til Umhyggju, félags langveikra barna.
82 ára gamlar systur hittast í fyrsta sinn
Sýnt 28.12.2020
Helga Jörgensen hitti systur sína í fyrsta skipti þegar hún var 82 ára og systirin var jafngömul. Helga þekkti aldrei föður sinn en hann var danskur. Hann var giftur móður Helgu og bjuggu þau saman í Kaupmannahöfn í um fjögur ár. Móðir hennar fór frá honum og flutti heim til Íslands eftir að hafa komist að því að hann ætti von á barni með annarri konu líka. „Þá kemur hún heim ófrísk af mér af því hún fréttir af því að hann sé kominn með aðra ófríska konu samtímis,“ segir Helga.
Birki á Skeiðarársandi
Sýnt 20.12.2020
Á Skeiðarársandi er að vaxa upp einn stærsti birkiskógur landsins, en talið er að þar hafi birki fyrst sáð sér um 1996 og nú nær útbreiðsla þess yfir um 40 ferkílómetra af sandinum og hæstu trén eru orðin um þrír og hálfur metri á hæð. Þóra Ellen, prófessor í grasafræði, og Kristín Svavarsdóttir, plöntuvistfræðingur, ásamt fleiri náttúruvísindamönnum hafa í tæpa tvo áratugi fylgst með útbreiðslu birkisins á Skeiðarársandi. Síðustu tvö ár hafa þær nýtt sér dróna til að mynda og kortleggja birkið á sandinum.
Ný sjókort
Sýnt 20.12.2020
Hafsbotninn í kringum Ísland er ekki eins vel kortlagður og halda mætti. Víða eru stór svæði ómæld eða fyrri mælingar orðnar gamlar og úreltar. Hafsbotninn breytist líka vegna strauma og því þarf stöðugt að uppfæra eldri mælingar - um það sjá starfsmenn sjómælingasviðs Landahelgisgæslunnar en Landhelgisgæslan ber ábyrgð á sjómælingum og sjókortagerð hér á landi.
Kafarajól
Sýnt 18.12.2020
Jólaball Sportkafarafélags Íslands í Davíðsgjá á Þingvöllum.
Melar
Sýnt 11.12.2020
Melar, elsta íbúðarhúsið á Kópaskeri sem enn stendur, er við fjöruna með útsýni yfir Öxarfjörð. Þetta reisulega gamla hús var orðið mjög illa farið en nú stendur til að breyta því. Verið er að gera húsið upp og senn gengur það í endurnýjun lífdaga. Uppbyggingin á Melum er eitt af þeim verkefnum sem hlotið hafa styrk úr sjóði Öxarfjarðar í sókn sem er hluti af verkefni Byggðastofnunar Brothættar byggðir.
Fertugasta orgelið fór til Bolungarvíkur
Sýnt 08.12.2020
„Ég segi stundum í gríni að orgelsmíði sé áraverk en líka áransverk," segir Björgvin Tómasson, orgelsmiður. Tónar nýs orgels hljóma í Hólskirkju í Bolungarvík, sem er fertugasta orgelið sem Björgvin smíðar. Hann setur hljóðfærin saman á verkstæði sínu á Stokkseyri og flytur svo á tilsettan stað.
Kvæðakona
Sýnt 04.12.2020
María Jónsdóttir, kvæðakona á Hvolsvelli, byrjaði mjög ung að kveða með pabba sínum og var aðeins tíu ára þegar hún kom fyrst fram opinberlega. Faðir hennar æfði kvæðalög með börnum sínum og hélt kvæðaskemmtanir víða um land m.a. í Gamla Bíói í Reykjavík. Þar voru þrjár kvæðaskemmtanir og fullt út úr dyrum í öll skiptin.
Hústjórnarskólinn - jólaráð
Sýnt 01.12.2020
Ódýr leið til að fægja silfrið. Eva Matthildur Benediktsdóttir, nemandi í Hússtjórnarskóla Hallormsstaðar segir að það sé óþarfi að kaupa rándýr hreinsiefni sem hafa mengandi áhrif til að fægja silfur. Þau fægja silfrið upp úr blöndu sem þau búa til sjálf úr efnum sem eru til í flestum eldhúsum. Þau setja álpappír í botninn á fati eða potti og hella svo einum lítra af sjóðandi vatni út í. Í þetta fara svo fjórar matskeiðar af matarsóda og fjórar af salti. Síðan er silfrið sett út í og það verður eins og nýtt á örskotsstundu. Landinn leit við í Hússtjórnarskóla Hallormsstaðar á aðventunni og fékk að fylgjast með ýmsu sem tengist jólaundirbúningi. Þar var verið að gera jólaskraut að finnskum sið, steikja laufabrauð, föndra úr reyniberjum og sitthvað fleira.
Holt
Sýnt 27.11.2020
Valborg Ólafsdóttir er uppalin í Kópavogi en býr nú ásamt manni sínum og tveimur börnum í Holti undir Eyjafjöllum. Hún situr síður en svo aðgerðarlaus því ásamt því að reka gistiheimili, hugsa um 230 kindur og 70 hesta og taka á móti ferðamönnum á hverjum einasta degi semur hún og flytur tónlist ásamt nágrönnum sínum á næstu bæjum sem vill svo heppilega til að eru músíkalskir.
Sjófuglar
Sýnt 22.11.2020
Rannsóknir á sjófuglum hér við land geta gefið vísbendingar um það hvernig dýr bregðast við þegar hitastig jarðar hækkar. Vísindamenn á vegum breskrar rannsóknarstofnunar voru hér við land sumarið 2019 til þess að rannsaka langvíur og stuttnefjur í íslenskum fuglabjörgum.
Líf færist í Finnbogastaðaskóla á ný
Sýnt 21.11.2020
Með Sveitaskólanum færist líf í Finnbogastaðaskóla í Árneshreppi á ný en þar lagðist skólahald af haustið 2018. Í Sveitaskólann koma krakkar úr Grunnskóla Drangsness en líka nokkrir úr Reykjavík, hlaupa undir bagga hjá bændum og læra um sögu og menningu sveitarinnar.
Aron Kale
Sýnt 20.11.2020
Listamaðurinn Aron Kale á Egilsstöðum hefur verið valinn listamaður hátíðarinnar List án Landamæra í ár. Aron hefur gaman af fleiri listformum en myndlistinni, en hann er einnig plötusnúður og nýtur þess að koma fram sem slíkur. Tónlistina notar hann jafnframt sem innblástur í verk sín. Samhliða listinni vinnur Aron í Bónus á Egilsstöðum.
Syngja eftir nótum frá miðöldum
Sýnt 19.11.2020
„Mér fannst tilvalið að við myndum reyna að syngja þetta í kórnum," segir Daníel Þorsteinsson organisti og kórstjóri kirkjukórs Laugalandsprestakalls í Eyjafirði sem fékk þá hugmynd fyrir nokkrum árum að kórinn myndi syngja Credó úr Munkaþverárhandritinu svokallaða. Handritið, sem var skrifað árið 1473 og er varðveitt hjá Árnastofnun, er elsta heimildin um tvíradda söng á Íslandi og jafnvel í Evrópu. Aðeins ein síða hefur bjargast úr þessari gömlu messusöngsbók sem var í eigu munkaklaustursins á Munkaþverá.
Dúfurnar ómissandi hluti af mannlífinu
Sýnt 15.11.2020
Örlygur Kristfinnsson, fyrrverandi safnstjóri Síldarminjasafnsins á Siglufirði og fuglavinur, hefur í gegnum árin verið einn þeirra sem sér til þess að dúfurnar sem lifa villtar á Siglufirði fái húsaskjól og hafi það þokkalegt. Hann lítur á sem samfélagslega skyldu sína, enda hafa dúfurnar verið þarna lengur en hann. Fyrir nokkrum áratugum voru dúfur í flestum bæjum á Íslandi. Þeim var svo fækkað skipulega og víða sjást þær varla lengur. Á Siglufirði má þó ganga að því vísu að sjá dúfur í miðbænum enda þykir Siglfirðingum vænt um dúfurnar sínar.
Fuglar
Sýnt 13.11.2020
Í Fuglasafni Sigurgeirs í Mývatnssveit eru 330 uppstoppaðir fugla og um 500 egg. Í sýningarsalnum eru 280 fuglar og 300 egg til sýnis. Safnið á alla íslenska varpfugla nema tvo - þórshana og haförn. Náttúrufræðistofnun Íslands lánaði safninu Haförn sem þar er til sýnis.
Um þúsund skip á hafsbotni við Ísland
Sýnt 13.11.2020
Miðað við fjölda skipsflaka á hafsbotni var Eyrarbakki lengi vel aðalkaupstaður landsins segir Ragnar Edvardsson, fornleifafræðingur hjá Rannsóknasetri HÍ á Vestfjörðum. Hann hefur undanfarin ár unnið að því að kortleggja skipsflök á grunnsævi við Íslandsstrendur.
Nostalgíuferð á Land Rover
Sýnt 12.11.2020
Félagarnir Emrys Kirby og Tom Benson ferðuðust báðir um Ísland á Land Rover með foreldrum sínum þegar þeir voru ungir drengir. Sumarið 2019 ákváðu þeir að reyna að endurupplifa draumaferðir æsku sinnar.
Leikið á hrosskjálka og vatnsbrúsa
Sýnt 07.11.2020
„Við byrjðum á þessu þegar strákarnir okkar voru litlir. Þá vorum við spurð í leikskólanum hvort við gætum ekki gert eitthvað fyrir krakkana," segir Herdís Anna Jónsdóttir, víóluleikari. Hún og maður hennar, Steef van Oosterhout slagverksleikari, eru Dúó stemma. Þau setja upp nokkurs konar tónleikhús í leikskólum, grunnskólum og í raun hvar sem er og segja sögur með hjálp hljóðfæra, bæði hefðbundinna og vægast sagt óhefðbundinna. Þau spila á skeiðar, hrosskjálka, hárbursta, vatnsbrúsa og hvað eina sem þeim dettur í hug. „Út frá hljóðunum spratt saga. Við notum hljóðin til að segja sögur og það virkar. Það er tónlist í öllum hlutum ef vel er að gáð," segir Steef.
Fokker
Sýnt 06.11.2020
Þegar Fokker-flugvél Flugleiða hóf sig til flugs frá Ísafjarðarflugvelli 20. mars árið 1982 varð sprenging í öðrum hreyfli vélarinnar. Flugmönnunum tókst að slökkva eld í hreyflinum en náðu ekki lendingarhjóli niður. Því var ákveðið að fljúga til Keflavíkur og lenda þar.
Tæp 100 ár frá vígslu fyrstu lyftunnar
Sýnt 03.11.2020
Fyrsta lyfta landsins var vígð árið 1921 í húsi Eimskipafélagsins í Pósthússtræti sem nú hýsir Radisson Blu hótel. Þótti það vera undur og stórmerki að hægt væri að koma sér svona á milli hæða. Flest höfum við á einhverjum tímapunkti stigið fæti inn í lyftu en fáir þó sennilega eytt meiri tíma í lyftum og lyftugöngum heldur en Jón Þorkelsson rafvirkjameistari sem vinnur við að lagfæra þær. Tæknin hefur þróast hratt í gegnum tíðina og er óhætt að segja að himinn og haf sé á milli elstu lyftanna og þeirra nýjustu.
Nýstofnaður kvennakór Grindavíkur
Sýnt 01.11.2020
Í byrjun árs hélt kvennakór Grindavíkur sína fyrstu formlegu söngæfingu. Berta Dröfn Ómarsdóttir kórstjóri og forsprakki hópsins segir að mikið hafi verið ýtt á hana að stofna kvennakór en flestar af þeim 20-30 konum sem syngja í kórnum sungu saman á sínum yngri árum.
Snorri Eldjárn Hauksson
Sýnt 30.10.2020
Dalvíkingurinn Snorri Eldjárn Hauksson, sem sumir kannast eflaust við úr keppnisliði Dalvíkurbyggðar í Útsvari, hefur slegið í gegn sem þjóðlagasöngvari í Kólumbíu. Tónlist og söngur hefur alltaf verið ástríða og áhugamál Snorra, en þó var hann búinn að gefa drauminn um að verða atvinnusöngvari á Íslandi upp á bátinn þegar hann hélt út til Kólumbíu í spænskuskóla.
Líf færist í Finnbogastaðaskóla á ný
Sýnt 30.10.2020
Með Sveitaskólanum færist líf í Finnbogastaðaskóla í Árneshreppi á ný en þar lagðist skólahald af haustið 2018. Í Sveitaskólann koma krakkar úr Grunnskóla Drangsness en líka nokkrir úr Reykjavík, hlaupa undir bagga hjá bændum og læra um sögu og menningu sveitarinnar.
Spinnur ull af eigin kindum
Sýnt 29.10.2020
Ullin sem tekin er af kindunum í Lækjartúni í Ásahreppi fer ekki langt því í næsta húsi við fjárhúsin er lítil spunaverksmiðja, Uppspuni. „Við spinnum ull í band í ýmsum þykktum, bara frá a til ö. Við tökum ullina inn beint af kindunum, þvoum hana, tætum, tökum ofan af, kembum, drögum, spinnum og setjum í umbúðir," segir Hulda Brynjólfsdóttir, eigandi Uppspuna. „Við spinnum alla haustull frá okkur og kaupum líka ull af nágrannabæjum. Síðan kemur fólk með sína eigin ull og af því þetta er svona smátt í sniðum þá getum við fylgt hverju reifi eftir og þú getur komið með reifi af einni kind og fengið band úr henni. Það er einstök tilfinning að spinna og prjóna úr ull af sinni uppáhaldskind," segir Hulda.
RÚV - Efstaleiti 1, 103 Reykjavík - Sími: 515 3000 Fax: 515 3010 - © RÚV 2021